Onderwijs naar stand, kwam in het reguliere onderwijs op het Drentse platteland nauwelijks voor.

Alleen in de steden Coevorden, Meppel en Assen gaven de daar aanwezige Latijnse scholen aanleiding tot standsverschil, omdat alleen de kinderen uit de bemiddelde en hoger ontwikkelde standen hier les kregen. Ook de Franse scholen kenden slechts leerlingen uit de beter gesitueerde stand, daar de gevraagde schoolgelden hoger waren dan de normale burger kon opbrengen. Zo verlangde de Franse school in Coevorden f 5,- per kwartaal per kind en dat beperkte het leerlingenaantal in 1832 tot 25. De zogenaamde hoofdschool voor alle Coevorder kinderen vroeg in hetzelfde jaar 5 cent per kind per week, terwijl armlastigen vrijgesteld waren. Deze school telde dan ook 251 leerlingen.

Bij de in Drenthe gestichte HBS-en verrezen vaak opleidingsscholen voor toekomstige leerlingen, die alleen kinderen uit de bemiddelde en hoog opgeleide stand toelieten. Een voorbeeld hiervan was de Parkschool in Coevorden, die in schrille tegenstelling stond tot de andere openbare Koningin Wilhelminaschool voor de arbeiderskinderen.

Standenonderwijs kende men ook bij het christelijk onderwijs. De bij de vereniging voor Chr. Volksonderwijs aangesloten hervormde scholen oefenden grote aantrekkingskracht uit op ouders uit alle lagen van de bevolking, van de allerarmsten tot de meer gegoeden, vaak ongeacht of soms zelfs zonder godsdienstige overtuiging. De gereformeerde scholen daarentegen werden vaak bijna uitsluitend bevolkt door kinderen uit de eigen kerkelijke en burgerlijke groepering.