Kolkgat ontstaan in het Saalien in de grondmorene onder het landijs.

Doordat het smeltwater binnen in een gletsjer zich soms verzamelt in een draaikolk, bleef bij het afsmelten van de ijslaag een door de draaikolk uitgesleten gat over. Soms zijn in gletsjerkuilen prachtig gepolijste ronde keien te vinden, die in het kolkende water tegen elkaar botsten en werden afgerond, hetzelfde mechanisme als in een kogelmolen. De doodijsgaten tussen Ees en Buinen zijn waarschijnlijk restanten van gletsjerkuilen, waarvan de keileem uit de omgeving is geërodeerd. Door zoming met de waterdoorlatende grofzandige ondergrond kon geen dobbe met veen ontstaan, maar bleef alleen een trechter. Vergelijkbare smeltwaterfenomenen zijn de eskers, ruggen ontstaan in ijstunnels en de kames uit rivierafzettingen bovenop het ijs.